Εχουμε συνηθίσει όταν αναφερόμαστε στην κλιματική αλλαγή να μιλάμε σε χρόνο μέλλοντα, να λέμε ή να ρωτάμε «ποιες θα είναι οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής». Στην πραγματικότητα η κλιματική αλλαγή είναι εδώ, ζούμε εντός της. Οι συνέπειές της είναι ήδη σοβαρές. Πολλοί επιστήμονες μιλούν μάλιστα για κλιματική κρίση και όχι για κλιματική αλλαγή, θέλοντας να υπογραμμίσουν τον κρίσιμο αρνητικό αντίκτυπο της γενικής απορρύθμισης του «θερμοστάτη» του πλανήτη. Η προσπάθεια που οφείλει να κάνει η ανθρωπότητα είναι να φρενάρει και να ανακόψει τη διαδικασία της κλιματικής κρίσης, προτού το κλιματικό «τσουνάμι» γίνει ανεξέλεγκτο.
Ας τονιστεί πως η Μεσόγειος αποτελεί μία από τις πλέον ευάλωτες κλιματικά περιοχές. Η θερμοκρασία των μεσογειακών υδάτων ανεβαίνει με διπλάσιο ρυθμό απ’ ό,τι στον παγκόσμιο ωκεανό. Σύμφωνα με τα πρόσφατα στοιχεία του οργανισμού Copernicus, τα τελευταία 25 χρόνια τα νερά της Μεσογείου θερμαίνονται κατά μέσον όρο 0,037 βαθμούς Κελσίου το έτος, έναντι 0,014 βαθμούς διεθνώς.
Οι συνέπειες στην Ελλάδα αναμένονται καυτές· και δεν είναι σχήμα λόγου. Σύμφωνα με μελέτες που έχουν εκπονήσει ερευνητικές ομάδες του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, της Επιτροπής Μελέτης Επιπτώσεων της Κλιματικής Αλλαγής της Τράπεζας της Ελλάδος και πανεπιστημίων, οι ημέρες με μέγιστη θερμοκρασία άνω των 35 βαθμών Κελσίου την περίοδο 2071-2100 θα είναι 35-40 περισσότερες το έτος. Οι «τροπικές νύχτες», δηλαδή όταν η θερμοκρασία δεν πέφτει κάτω από 20° C, θα είναι 50 περισσότερες. Ακόμα 40 μέρες θα προστεθούν σε ετήσια βάση σε εκείνες που απαιτείται κλιματισμός, ενώ τα 24ωρα με συνθήκες δυσφορίας θα αυξηθούν κατά 20% το καλοκαίρι. Σας φαίνονται μακρινά όλα αυτά; Για την περίοδο 2031-2050 οι μέρες καύσωνα στην Αττική υπολογίζεται να είναι από 10 έως 20 περισσότερες. Προβλέπεται επίσης άνοδος της μέγιστης θερμοκρασίας από 1,4° C έως 2° C.
Αλλά πλέον δεν μιλάμε μόνο για εκτιμήσεις ή προβλέψεις, καθώς η τάση ανόδου της θερμοκρασίας εκφράζεται ήδη. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα – επεξεργασία των στοιχείων του μετεωρολογικού σταθμού του ΕΕΑ στο Θησείο, η δεκαετία 2011-2020 είναι η θερμότερη όλων των εποχών για την Αθήνα, με μέση θερμοκρασία τους 19,03° C, δηλαδή ήδη 1,5 βαθμό Κελσίου πάνω από τη μέση θερμοκρασία της περιόδου 1860-1900! Τα έξι πιο ζεστά έτη των τελευταίων 160 χρόνων στην Αθήνα σημειώθηκαν την περίοδο 2011-2020. Σύμφωνα με τους επιστήμονες, η θερμοκρασία στην Αθήνα παρουσιάζει απότομη άνοδο τις δύο πρώτες δεκαετίες του 21ου αιώνα, με τη δεκαετία 2011-2020 να είναι σχεδόν 0,4° C θερμότερη από την προηγούμενη (2001-2010), η οποία είναι η δεύτερη θερμότερη από τότε που έχουμε συγκεκριμένες καταγραφές.
Η μείωση των βροχών και η αύξηση των ραγδαίων βροχοπτώσεων, που προκαλούν έντονα ή και ακραία καιρικά φαινόμενα και καταστροφές, είναι ακόμα μία σοβαρή πλευρά της κλιματικής κρίσης. Σύμφωνα με το δυσμενέστερο σενάριο, προβλέπεται μείωση των βροχοπτώσεων στις ανατολικές περιοχές της χώρας κατά 15%-20%, ενώ ήδη τα τελευταία 100 χρόνια πέφτει 20% λιγότερο βρόχινο νερό στη Δυτική Ελλάδα, που είναι και η περιοχή με τις μεγαλύτερες βροχοπτώσεις.
Εξειδικεύοντας αυτές τις τάσεις για την Αττική, μελέτη ερευνητών του Αστεροσκοπείου εκτιμά πως η ετήσια βροχόπτωση προβλέπεται να μειωθεί κατά 31% και 12%, αντίστοιχα, στο απώτερο (2081-2100) και στο εγγύτερο μέλλον (2031-2050), σύμφωνα με το δυσμενέστερο σενάριο.
Η εξέταση των στοιχείων για τις δύο περιόδους 1961-1990 και 1991-2020 στην Αθήνα κατέγραψε διπλασιασμό της συχνότητας των ημερών με βροχόπτωση μεγαλύτερη των 30 χιλιοστών την πιο πρόσφατη περίοδο, ενώ και οι ημέρες με βροχή άνω των 40 χιλιοστών αυξήθηκαν κατά 77%! Περίπου το 30% της συνολικής βροχής κατά την περίοδο 1991-2020 έπεσε σε επεισόδια έντονης βροχόπτωσης (> 30 χιλ./ημέρα), ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για την περίοδο 1961-1990 ήταν 16%.
Παρότι τη συγκεκριμένη περίοδο οι ποσότητες βροχής που έπεσαν στο κέντρο της Αθήνας ήταν αυξημένες, το είδος των βροχοπτώσεων δημιουργούσε κινδύνους πλημμυρικών φαινομένων και δεν συνέβαλε στην αξιοποίηση των υδάτινων πόρων.
Η κλιματική κρίση αυξάνει τον κίνδυνο της ερημοποίησης. Το 30% της έκτασης της Ελλάδας απειλείται, με πιο ευαίσθητες περιοχές την Ανατολική Πελοπόννησο, την Ανατολική Στερεά, τμήματα της Θεσσαλίας, της Μακεδονίας, της Θράκης, νησιά του Αιγαίου και περιοχές της Κρήτης. Ερημοποίηση δεν σημαίνει πέρασμα σε συνθήκες αφρικανικής ερήμου, αλλά υποβάθμιση των εδαφών σε τέτοιο βαθμό που χάνουν τη γονιμότητά τους.
Το περιβάλλον της κλιματικής απορρύθμισης είναι πολύ πιο ευνοϊκό για την εκδήλωση μεγάλων δασικών πυρκαγιών, από τον συνδυασμό υψηλών θερμοκρασιών, μειωμένων βροχοπτώσεων και υγρασίας, ισχυρών ανέμων κατά περιόδους κ.λπ. Σύμφωνα με μελέτη του Αστεροσκοπείου, η μέση ελάχιστη χειμερινή θερμοκρασία θα αυξηθεί κατά σχεδόν 1,3° C στους δρυμούς Βίκου – Αώου, Πίνδου, Ολύμπου, Παρνασσού και Πρεσπών, ενώ η χειμερινή βροχόπτωση θα μειωθεί σχεδόν σε όλους τους δρυμούς έως και 15%. Συνολικά αναμένεται αύξηση των περιόδων ανομβρίας από μία έως δύο εβδομάδες. Σε ορισμένες περιπτώσεις προβλέπεται άνοδος των φθινοπωρινών βροχοπτώσεων. Συνολικά πάντως αναμένεται αύξηση των ημερών με υψηλό ρίσκο εμφάνισης πυρκαγιάς. Μάλιστα, σε ειδική μελέτη για τους εθνικούς δρυμούς υπολογίστηκε αύξηση των επικίνδυνων ημερών από 5 ημέρες στον Αίνο της Κεφαλονιάς έως 15 ημέρες σε Οίτη και Πάρνηθα.